Krowiak podwinięty (Paxillus involutus), znany także jako olszówka, to grzyb, który jeszcze w latach 80. XX wieku uznawany był za jadalny. Dziś jednak wiemy, że jego spożycie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, a nawet śmierci. Ze względu na swoje podobieństwo do grzybów jadalnych, takich jak rydze, bywa zbierany przez grzybiarzy, co niesie za sobą duże ryzyko zatrucia. Sprawdź, jak odróżnić krowiaka podwiniętego od rydza!
Spis treści
Olszówka, czyli krowiak podwinięty – popularny grzyb w polskich lasach
Krowiak podwinięty, znany jako olszówka (Paxillus involutus), to gatunek grzyba szeroko występujący w lasach Europy, w tym Polski. Przez długi czas był uważany za jadalny, zwłaszcza po odpowiedniej obróbce cieplnej. Jednak badania wykazały, że spożywanie tego grzyba wiąże się z ryzykiem poważnego zatrucia. Z tego powodu od lat 80. ubiegłego wieku uznano go za gatunek trujący i niebezpieczny dla zdrowia. Krowiak podwinięty należy do grupy grzybów kapeluszowych, a jego toksyny mogą gromadzić się w organizmie, co prowadzi do opóźnionych reakcji toksycznych, w tym ciężkich uszkodzeń nerek i wątroby.
Jak inaczej nazywany jest krowiak podwinięty?
Krowiak podwinięty jest szeroko znany pod inną nazwą – olszówka. Nazwa ta pochodzi od terenów, na których często można go znaleźć, czyli lasów olszowych. W różnych regionach Polski może występować pod lokalnymi nazwami, jednak to właśnie „olszówka” jest najczęściej stosowaną alternatywą. W środowisku grzybiarzy funkcjonuje także jako „podwiniak” – nawiązanie do charakterystycznie podwiniętego brzegu kapelusza.
Jak wygląda krowiak podwinięty? Czy można pomylić go z rydzem?
Krowiak podwinięty to grzyb o dość charakterystycznym wyglądzie, choć jego podobieństwo do jadalnych rydzów może wprowadzać grzybiarzy w błąd. Kapelusz krowiaka jest zwykle wypukły, z czasem spłaszcza się i staje się lejkowaty. Osiąga średnicę od 5 do 15 cm, a jego powierzchnia jest gładka, w kolorze oliwkowobrązowym lub żółtawobrązowym. Brzegi kapelusza są podwinięte do dołu, co jest charakterystyczną cechą tego gatunku.
Blaszki grzyba są dość gęste, początkowo żółtawe, a z czasem przybierają ciemniejsze odcienie. Trzon krowiaka jest krótki, cylindryczny i również brązowy. Miąższ grzyba ma żółtawy kolor, a po uszkodzeniu lub przecięciu może ciemnieć na kolor brunatny. Grzyb ten nie wydziela wyraźnego zapachu, co utrudnia jego identyfikację na podstawie aromatu.
Czym krowiak podwinięty różni się od rydza?
Choć krowiak podwinięty bywa mylony z rydzem, istnieje kilka kluczowych różnic, które pozwalają na jego rozpoznanie. Po pierwsze, rydze mają bardziej wyraźny kolor – zazwyczaj są pomarańczowe lub czerwonobrązowe, podczas gdy krowiak ma oliwkowo-brązowe zabarwienie. Drugą istotną różnicą są blaszki – u rydza są one rzadkie i mają charakterystyczny, pomarańczowy kolor. Krowiak podwinięty ma natomiast blaszki gęste i brązowawe.
Kolejną różnicą jest sok, który wydzielają te grzyby. Rydz po uszkodzeniu wydziela charakterystyczny pomarańczowy mleczny sok, natomiast krowiak podwinięty tego soku nie wydziela. Rydze mają także bardziej intensywny zapach, co może być dodatkową wskazówką podczas zbierania grzybów.
Jakie są objawy zatrucia krowiakiem podwiniętym?
Zatrucie krowiakiem podwiniętym może mieć bardzo poważne skutki. Objawy nie zawsze pojawiają się bezpośrednio po spożyciu, co czyni go szczególnie niebezpiecznym. Na początku mogą wystąpić nudności, bóle brzucha, biegunka oraz wymioty. W cięższych przypadkach dochodzi do uszkodzeń nerek, wątroby oraz układu nerwowego. Toksyny zawarte w krowiaku podwiniętym mogą powodować reakcje immunologiczne, prowadząc do hemolizy (rozpadu krwinek czerwonych), co jest potencjalnie śmiertelne.
Długotrwałe skutki zatrucia mogą obejmować niewydolność narządów i inne poważne problemy zdrowotne. Co ważne, objawy mogą wystąpić nawet po latach, co związane jest z kumulacją toksyn w organizmie. Dlatego nie należy spożywać tego grzyba nawet w małych ilościach.
Ważne! Inny trujący grzyb podobny do rydza, czasem nazywany trującym rydzem, to mleczaj wełnianka!